Câu chuyện Ivermectin (IVM)

Một trong những câu chuyện khoa học kì dị nhứt trong dịch Covid có lẽ là thuốc IVM. Hiện nay, IVM không được khuyến cáo dùng cho điều trị covid, nhưng có vài công trình nghiên cứu với kết quả rất lẫn lộn. Hầu như bất cứ bài nào đề cập đến IVM đều bị các bigtech kiểm duyệt, thậm chí xoá bỏ. Nhưng nếu bình tỉnh lắng nghe các bác sĩ tuyến đầu và đọc dữ liệu cẩn thận, tôi nghĩ có lẽ các bạn sẽ suy nghĩ lại.

IVM là thuốc từng được sử dụng điều trị nhiễm trùng (như giun sán) rất có hiệu quả. Trong thời dịch Vũ Hán, một số thuốc được tái mục đích để điều trị Covid, và IVM là một trong những ứng viên đó. Đây là thuốc từng đem lại giải Nobel y sinh học 2015 cho William C. Campbell và Satoshi Ōmura, hai người khám phá ra Avermectin.

Nhưng IVM đang trở thành một chủ đề gây bất đồng ý kiến giữa giới y khoa.

Nếu các bạn hỏi google thì các trang ‘chánh thống’ đều khuyên là không dùng IVM cho bệnh nhân covid. Chẳng hạn như TGA của Úc (giống như FDA bên Mĩ) viết rõ rằng IVM không được phê chuẩn cho điều trị bệnh nhân covid-19 [1]. Tại sao không? Tại vì, TGA giải thích rằng, cần thêm chứng cớ từ nghiên cứu khoa học để xác định xem thuốc này có hiệu quả điều trị covid hay không. Họ còn ghi thêm rằng cần những nghiên cứu RCT lớn và kết quả nhứt quán thì mới xem xét.

Nhưng IVM vẫn được nhiều người ‘ưu ái’. Một số bác sĩ đến chánh trị gia có đề cập đến thuốc này như là một giải pháp cho covid19, vì họ nói có nghiên cứu lâm sàng cho thấy thuốc có hiệu quả rất tốt. Tốt như thế nào? Họ nói IVM có thể giảm nguy cơ tử vong ở bệnh nhân covid19 đến 90% [2]. Tuy nhiên, bài báo này đã bị rút xuống vì nghiên cứu có vấn đề về dữ liệu mà tôi có dịp đề cập trước đây [3].

Nhóm FLCCC

Trong giới bác sĩ trực tiếp điều trị bệnh nhân covid, có một số người cho rằng IVM có hiệu quả chống covid. Họ thành lập một nhóm có tên là “Front Line Covid Critical Care” hay liên minh FLCCC và có trang web riêng. Đây không phải là nhóm bác sĩ tầm thường, mà toàn là những chuyên gia ‘nặng kí’ trong chuyên ngành hồi sức cấp cứu, có cả chuyên gia cấp giáo sư với thành tích nghiên cứu khoa học lừng lẫy. Có người giữ ghế ‘Endowed Professor’ (giống như Professorial Fellowship bên Úc, rất danh giá). Các bạn có thể đọc qua profile của những giáo sư này [4] để thấy đây là một nhóm nghiêm chỉnh.

Nhưng điều đáng nói là tiếng nói của họ bị dập tắt liên tục. Trong một webinar, họ đưa ra những con số về kiểm duyệt là chúng ta ai cũng kinh ngạc. Youtube xoá bỏ 11 video của nhóm, FB thì xoá bỏ 3 bài viết, và ngay cả vimeo cũng xoá 1 video. Chưa hết, họ còn bị các mạng xã hội như LinkedIn, Medium, prweb xoá bài, thậm chí tẩy chay.

“Tội” của FLCCC là gì? Họ trình bày dữ liệu cho thấy IVM có hiệu quả trong điều trị covid, và chi phí điều trị rất thấp so với các thuốc ‘designer’ khác.  Ấy vậy mà các bigtech này nói rằng họ tung tin giả! Làm sao bigtech biết được tin giả và tin thật? Nên nhớ rằng đây là những chuyên gia có tiếng trên thế giới, không phải hạng tầm thường, mà các bigtech dám nói là tin giả. Chỉ bao nhiêu đó cũng đủ thấy sự đánh giá của bigtech là chẳng có giá trị gì cả. Thế nhưng họ là các chủ nhân của các ‘platform’ nên họ có quyền cho ai nói, ai không được nói.

Chứng cớ khoa học

Trong hơn 1 năm qua, đã có 24 nghiên cứu RCT về hiệu quả của IVM ở bệnh nhân, đa số là ở các nước đang phát triển như Bangladesh, Ấn Độ, Mexico, Lebanon, Iran, Ai Cập, Pakistan, v.v. Những nghiên cứu này cỡ mẫu khá nhỏ (thường dưới 200 bệnh nhân). Trong đó có một nghiên cứu lớn nhứt từ Ai Cập với 400 bệnh nhân, nhưng vì vấn đề dữ liệu nên đã phải rút xuống.

Vậy bằng chứng khoa học về hiệu quả của IVM ra sao? Có lẽ tử vong là kết cục quan trọng nhứt ở bệnh nhân covid, và câu hỏi là IVM có giảm nguy cơ tử vong không? Từng nghiên cứu đơn lẻ thì chẳng có nghiên cứu nào cho thấy IVM giảm nguy cơ tử vong. Lí do là vì như nói trên số bệnh nhân còn quá thấp nên khó có thể kết luận.

Một cách khác để giải quyết vấn đề cỡ mẫu thấp là tổng hợp các nghiên cứu lại, rồi dùng phương pháp thống kê để ước tính ảnh hưởng của IVM. Phương pháp này trong y khoa gọi là ‘Meta-analysis’ hay Phân tích Tổng hợp.

Đã có một phân tích tổng hợp như thế từ một nhóm tác giả bên Anh. Kết luận của phân tích này là IVM giảm nguy cơ tử vong ở bệnh nhân Covid. Mức độ giảm khá lớn: 56%, và khoảng tin cậy 95% dao động từ 23% đến 75% [4].

Nhưng vấn đề của phân tích này là bao gồm dữ liệu từ nghiên cứu của nhóm Ai Cập được xem là có vấn đề [3]. Do đó, tôi làm lại phân tích này, loại bỏ dữ liệu từ Ai Cập, thì kết quả vẫn cho thấy IVM giảm nguy cơ tử vong khoảng 45%, và khoảng tin cậy 95% dao động từ 6% đến 68% (xem biểu đồ 1). Chỉ số đồng dạng khá thấp (I^2 = 0.32, và P = 0.19), chứng tỏ kết quả khá nhứt quán.

Nhưng cũng như bất cứ phân tích tổng hợp nào, chất lượng của kết quả tuỳ thuộc vào chất lượng của dữ liệu gốc. Mà, dữ liệu gốc thì công bằng mà nói không mấy cao, vì cách thiết kế còn khá nhiều khiếm khuyết cần phải bàn thêm. Tuy nhiên, những kết quả phân tích này cho thấy IVM có tiềm năng.

Nghiên cứu từ Do Thái

Theo một nghiên cứu trên 89 người bị nhiễm covid từ Do Thái, sau 6 ngày điều trị IVM trị dứt 72% so với 50% trong nhóm chứng [5]. Bác sĩ Do Thái nói rằng Covid có thể điều trị với chi phí dưới 1 USD/ngày.

Chỉ có một RCT lớn và hệ thống hơn mới trả lời câu hỏi về hiệu quả của RCT. Nếu tôi là người trong cuộc ở Việt Nam, tôi sẽ đề nghị thực hiện một RCT về IVM để có câu trả lời dứt khoát cho thế giới. Đây là cơ hội đóng góp của y học Việt Nam, nhưng ai sẽ là người xung phong làm.

____

PS: Theo tôi biết một số bác sĩ ở Việt Nam đã dùng IVM cho hàng trăm bệnh nhân covid, và họ cho biết thuốc có hiệu quả rất tốt, dung nạp cũng tốt, và chưa thấy có biến chứng nào cả.

[1] https://www.tga.gov.au/media-release/risks-importing-ivermectin-treatment-covid-19

[2] https://www.researchsquare.com/article/rs-100956/v4

[3] https://bit.ly/3ksDmjd

[4] https://covid19criticalcare.com/about/the-flccc-physicians

[5] https://www.medrxiv.org/con…/10.1101/2021.05.31.21258081v1